Η γονιμότητα σε έναν άντρα εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, μερικοί από τους οποίους είναι: η σεξουαλική λειτουργία, η κατάσταση των όρχεων (σπερματογένεση), εάν το σπερματικό υγρό περιέχει αρκετό αριθμό φυσιολογικών σπερματοζωαρίων, η παρουσία αντισπερματικών αντισωμάτων, η χρονική στιγμή και η αποτελεσματικότητα της σεξουαλικής πράξης κλπ. Αν υποθέσουμε ότι η γυναίκα δεν παρουσιάζει πρόβλημα υπογονιμότητας, τότε ο αντρικός παράγοντας στείρωσης μπορεί να είναι πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής ενώ επικρατεί διεθνώς ο διαχωρισμός, από τους ειδικούς, στις παρακάτω κατηγορίες ανωμαλιών:
- Μηχανικοί παράγοντες
- Αζωοσπερμία,
- Ανοσολογική βλάβη
- Ολιγοσπερμία και τέλος
- φυσιολογικό σπέρμα που αποτυγχάνει να γονιμοποιήσει στην εξωσωματική Γονιμοποίηση(ΙVF).
Που παράγονται τα σπερματοζωάρια;
Τα σπερματοζωάρια παράγονται στα σπερματικά σωληνάρια του όρχεως με μία διαδικασία που διαρκεί 70-75 ημέρες και η οποία ευρίσκεται κάτω από συνεχή «δυναμικό» έλεγχο του υποθάλαμο- υποφυσιακού ορμονικού άξονα. Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης τα ανδρογόνα, τα οποία παράγονται τοπικά (στους όρχεις), ευρίσκονται σε μεγάλη συγκέντρωση και συμμετέχουν μαζί με άλλες ουσίες στην Σπερματογένεση.
Αμέσως μετά την παραγωγή τους, τα σπερματοζωάρια διασχίζουν την επιδιδυμίδα σε 2-14 ημέρες και στην συνέχεια αποθηκεύονται (επιδιδυμίδα κλπ).
Εκσπερμάτωση
Η διαδικασία της εκσπερμάτωσης η εκσπερματιση γίνεται σε τρεις φάσεις. Τα σπερματοζωάρια που φυλάγονται στην ουρά, την λήκυθο και στα απαγωγά σωληνάρια προωθούνται προς την προστακτική ουρήθρα όπου θα αναμιχθούν με τις εκκρίσεις σπερματοδόχων κύστεων.
Σε δεύτερη φάση έχουμε σύσπαση της οπίσθιας ουρήθρας και κατά συνέπεια «έκθλιψη» του προστάτη, ο οποίος συμμετέχει στην λειτουργία αυτή με την απελευθέρωση του απαραίτητου προστατικού υγρού αλλά και στο κλείσιμο του αυχένα της ουροδόχου κύστεως (έσω σφιγκτήρα) ώστε να εμποδιστεί η παλινδρόμηση του σπέρματος προς την ουροδόχο κύστη.
Τέλος στην Τρίτη φάση το σπερματικό υγρό εξακοντίζεται από την ουρήθρα με 4 έως 10 ρυθμικές συσπάσεις του έξω σφιγκτήρα της ουρήθρας και του βολβοσηραγγώδους μυός.
Ποια είναι τα αίτια που προκαλούν παθολογικό Σπέρμα και πως ελέγχεται;
Τα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν ένα παθολογικό σπέρμα είναι πάρα πολλά. Στις περισσότερες περιπτώσεις οι βλάβες είναι διορθώσιμες όπως η κιρσοκήλη (κιρσοί φλεβών του οσχέου), οι φλεγμονές (Μυκόπλασμα, χλαμύδια, Γονόκοκκος κλπ) Γοναδοτροφική ανεπάρκεια, υπερπρολακτιναιμία, παθήσεις θυρεοειδούς αδένος. Σακχαρώδης Διαβήτης ενώ υπάρχουν και παθήσεις που δεν επιδέχονται καμμία θεραπεία όπως το Σύνδρομο Klinefeller, η απλασία των κυττάρων της σπερματογένεσης, η κρυψορχία όταν καθυστερήσουν στην χειρουργική αποκατάσταση πέραν της ηλικίας των 5 ετών κλπ.
Σπερμοδιάγραμμα
Είναι η εξέταση με την οποία ελέγχουμε την ποιότητα του σπέρματος γενικά. Για την συλλογή του σπέρματος αναφέρω μερικές βασικές οδηγίες αν και σε ορισμένες περιπτώσεις τροποποιούνται.
Γενικά ισχύει:
- να υπάρχει σεξουαλική αποχή 3-5 ημερών
- ο τρόπος συλλογής να γίνεται με αυνανισμό και όχι με διακεκομμένη συνουσία ή με χρήση προφυλακτικού
- το σπέρμα να μεταφέρεται πολύ γρήγορα στο εργαστήριο που θα γίνει η εξέταση (30-60 min) και το δοχείο που θα χρησιμοποιείται να είναι με πλατύ στόμιο και αποστειρωμένο. Τα ευρήματα κυμαίνονται από φυσιολογικό σπέρμα έως πλήρη αζωόσπερμα. Σε άλλες περιπτώσεις χρειάζεται συμπληρωματικός έλεγχος με καλλιέργεια σπέρματος, έλεγχος για την ανεύρεση άλλων μικροβίων (Μυκόπλασμα-Χλαμύδια). Ορμονικός έλεγχος για την εξακρίβωση πιθανών ορμονικών παθήσεων (θυροειδοπάθεια, παθήσεις υποφύσεως, υποθαλάμου κλπ).
Έλεγχος για την ύπαρξη αντισωμάτων (αντισπερματικά αντισώματα) ενώ η κλινική εξέταση των όρχεων για τον όγκο τους και την ύπαρξη κιρσοκήλης δεν πρέπει να παραλείπεται ποτέ. Σε σπάνιες περιπτώσεις χρειάζεται βιοψία των όρχεων ή ακόμη και καρυότυπος.
Ένα ιστορικό με προηγούμενες φλεγμονές των γεννητικών οργάνων (παρωτίτιδα, επιδιδυμίτιδα, ορχίτιδα, Γονόρροια κλπ) οπωσδήποτε επιβαρύνει την πρόγνωση για την αντιμετώπιση ενός παθολογικού σπέρματος. Η εργασία επίσης παίζει ρόλο για την ποιότητα του σπέρματος. Οι θερμαστές των πλοίων, οι επαγγελματίες οδηγοί, οι εργάτες σε παρασκευή χρωμάτων ανιλίνης έχουν μερικές φορές προβλήματα στο σπέρμα τους.