Η υπογεννητικότητα που μαστίζει τη χώρα μας επιβαρύνεται σε μεγάλο βαθμό από το γεγονός ότι ένα στα έξι ζευγάρια έχει προβλήματα στείρωσης. Η «γονιμοποίηση» είναι αποτέλεσμα της αρμονικής λειτουργίας του αναπαραγωγικού συστήματος της γυναίκας του άνδρα και των φυσιολογικών σεξουαλικών τους σχέσεων.
Η γέννηση ενός παιδιού είναι το τελικό αποτέλεσμα της ένωσης ενός ωαρίου και ενός σπερματοζωαρίου στο σώμα της γυναίκας. Ο γυναικείος οργανισμός υφίσταται συνεχείς κυκλικές αλλαγές από τη στιγμή που θα έλθει για πρώτη φορά η περίοδος μέχρι τη στιγμή που θα σταματήσει (εμμηνόπαυση).
Την μεγαλύτερη αλλαγή παρατηρούμε στα όργανα που έχουν άμεση σχέση με την αναπαραγωγή όπως οι ωοθήκες, ο τράχηλος της μήτρας, το ενδομήτριο, οι μαστοί κλπ. Στην μέση ενός φυσιολογικού κύκλου ή πιο σωστά 14 ημέρες πριν από το τέλος του κύκλου αυτού, έχουμε την απελευθέρωση ενός ωαρίου από την ωοθήκη (ωορρηξία).
Για να γίνει αυτή η ωορρηξία χρειάζεται η σωστή συνεργασία πολλών ορμονικών κέντρων όπως ο φλοιός του εγκεφάλου, ο υποθάλαμος, η υπόφυση, οι ωοθήκες με το ωοθυλάκιο κλπ. Εύκολα καταλαβαίνουμε πόσο ευαίσθητη μπορεί να είναι αυτή η λεπτή ορμονική ισορροπία που αλλάζει κάθε στιγμή και που επηρεάζεται και από άλλες ορμόνες (θυροξίνη, προλακτίνη, Ανδρογόνα κλπ).
Οι υπόλοιπες αλλαγές έχουν σαν σκοπό, την υποδοχή και την φιλοξενία του κυήματος ώστε να εμφυτευθεί στη μήτρα και να αρχίσει η ανάπτυξη του. Ήδη από το τέλος της περιόδου με την επίδραση των οιστρογόνων αρχίζει η ανάπτυξη του ενδομητρίου (εσωτερική στιβάδα της μήτρας), το οποίο αυξάνει σε πάχος ενώ εμφανίζονται διάφοροι αδένες που αυξάνουν και αυτοί σε μήκος. Αμέσως μετά την ωορρηξία έχουμε την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων προγεστερόνης από το ωχρό σωμάτιο της ωοθήκης, η οποία με τη σειρά της προκαλεί την παραγωγή γλυκογόνου (ένα είδος υδατανθράκων) από τους αδένες που προανέφερα.
Το ενδομήτριο αυτό (παραγωγικό) είναι κατάλληλο για την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου. Με την σεξουαλική επαφή και την εκσπερμάτωση, έχουμε την απελευθέρωση του σπέρματος στον οπίσθιο κολπικό θόλο. Τα σπερματοζωάρια μέσω του τραχηλικού στομίου εισέρχονται στην ενδομητρική κοιλότητα και στην συνέχεια περνούν στις σάλπιγγες όπου θα συναντήσουν το επερχόμενο ωάριο. Ένα σπερματοζωάριο, μόνο, θα διαπεράσει το τοίχωμα (Zona Pelucida) και θα ενώσει το γενετικό του υλικό (DNA) με το γενετικό υλικό του ωαρίου.
Έχει συντελεστεί η γονιμοποίηση του ωαρίου που λέγεται πλέον «ζυγώτης» ενώ αρχίζει αμέσως η διαίρεση του μέχρις ότου να μοιάζει σαν μούρο, οπότε έχουμε το στάδιο του μοριδίου (morula). Ακολουθεί ένα ταξίδι 3-4 ημερών προς την κοιλότητα της μήτρας όπου θα πάρει την τελική θέση του (εμφύτευση) διαπερνώντας το ενδομήτριο (φθαρτό). Ο πλακούντας και οι εμβρυϊκοί υμένες θα δημιουργηθούν από ένα μέρος του, ενώ από το υπόλοιπο τμήμα θα δημιουργηθεί το έμβρυο.
Πως και που δημιουργούνται τα προβλήματα ώστε να υπάρχει υπογονιμότητα?
Όπως προανέφερα, κύριες προϋποθέσεις για να υπάρξει γονιμοποίηση είναι:
- η φυσιολογική ωορρηξία
- το φυσιολογικό σπέρμα και η κανονική εναπόθεση του στον οπίσθιο κολπικό θόλο.
- η φυσιολογική οδός που θα ακολουθήσει τόσο το σπερματοζωάριο όσο και το ωάριο για να φτάσουν στο τμήμα της σάλπιγγας όπου θα γίνει η γονιμοποίηση και τέλος
- η γονιμοποίηση, η μεταφορά του γονιμοποιημένου ωαρίου και η εμφύτευση του στη μήτρα.
Όταν αυτά είναι φυσιολογικά, ένα ποσοστό 80-90% των γυναικών μένουν έγκυες μέσα σε ένα χρόνο, ενώ στα επόμενα έτη, το ποσοστό επιτυχίας μειώνεται σημαντικά. «Στείρωση» επομένως ονομάζουμε την αδυναμία ενός ζευγαριού να φέρει στον κόσμο παιδιά ή πιο σωστά να γονιμοποιήσει μετά την πάροδο ενός χρόνου, κατά τη διάρκεια του οποίου υπήρχαν φυσιολογικές σεξουαλικές σχέσεις.
Τα αίτια που θα προκαλέσουν το πρόβλημα είναι πολλά και αφορούν και τους δύο. Γενικά θα λέγαμε ότι έχουμε ένα ποσοστό 35% για τη γυναίκα, 35% για τον άνδρα ενώ στο υπόλοιπο 30% έχουν πρόβλημα και οι δύο. Μια πρόσφατη έρευνα από την Μεγάλη Βρετανία δίνει τα ακόλουθα ποσοστά:
- ανεξηγητα αίτια στείρωσης 28%
- πρόβλημα σπέρματος 21%
- πρόβλημα ωοθηλακορρηξίας 18%
- πρόβλημα σαλπίγγων 14%
- ενδομητρίωση 6%
- προβλήματα σεξουαλικής επαφής 5%
- προβλήματα τραχηλικής βλέννας 3%
- άλλα ανδρικά προβλήματα 2%
Το ζευγάρι πρέπει να εξετάζεται στο σύνολο, χρειάζεται υπομονή, κατανόηση του προβλήματος και διακριτικότητα.