Κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης, εκτός από το πολύ σημαντικό κομμάτι της ιατρικής παρακολούθησης και των εργαστηριακών και απεικονιστικών εξετάσεων, ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην σωματική και διανοητική ανάπτυξη του εμβρύου παίζει η διατροφή της μητέρας. Βέβαια στην εποχή του υπερκαταναλωτισμού και της αφθονίας που ζούμε, είναι δύσκολο να παρατηρηθούν διατροφικές ελλείψεις, οπότε, το ποιο σημαντικό είναι να συζητήσουμε για τις τροφές που θα πρέπει να αποφεύγονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και κατόπιν για αυτές που πρέπει να καταναλώνονται.
Και αυτό γιατί σήμερα(στον προηγμένο κόσμο), οι εγκυμονούσες κινδυνεύουν περισσότερο από την υπερκατανάλωση βλαβερών τροφών και λιγότερο από υποσιτισμό και έλλειψη διατροφικών στοιχείων. Αν συμψηφιστεί και το γεγονός ότι ο μέσος όρος ηλικίας των γυναικών που τεκνοποιούν είναι αρκετά μεγαλύτερος σε σχέση με το παρελθόν(παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο εμφανίσεως επιπλοκών όπως διαβήτη κυήσεως, αρτηριακή υπέρταση κ.τ.λ.), οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι η προσεγμένη διατροφή και η αποφυγή βλαβερών τροφών, είναι ιδιαίτερα σημαντική.
Ποιες όμως είναι οι τροφές που αποτελούν τροχοπέδη στη σωστή λειτουργία του οργανισμού της μητέρας και κατ’ επέκτασιν στη ομαλή ανάπτυξη του εμβρύου;
Η ζάχαρη
Η κρυσταλλική ζάχαρη με τη μορφή που καταναλώνεται σήμερα δεν υπάρχει στη φύση και δεν περιέχει ούτε ένα θρεπτικό στοιχείο. Το μεγάλο της μειονέκτημα είναι ότι από τη στιγμή που θα εισέλθει στη στοματική κοιλότητα μέχρι τη στιγμή που φτάσει στην κυκλοφορία του αίματος, μεσολαβεί πολύ μικρό χρονικό διάστημα με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται ιδιαίτερα το πάγκρεας, το οποίο καλείται να απελευθερώσει μεγάλες ποσότητες ινσουλίνης. Η ζάχαρη λοιπόν καθώς και όλες οι τροφές που την περιέχουν όπως γλυκά, παγωτά, αναψυκτικά κ.τ.λ. δεν θα πρέπει να καταναλώνεται καθόλου. Η έγκυος γυναίκα θα πρέπει να προσλαμβάνει τους υδατάνθρακες που της είναι απαραίτητοι, από τα φρούτα, τα δημητριακά, τα όσπρια, τα αμυλούχα λαχανικά κ.α.
Η κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλατιού
Το πολύ αλάτι, λόγω του Νατρίου που περιέχει, μπορεί να οδηγήσει σε οιδήματα, αύξηση της αρτηριακής πιέσεως και σε σοβαρές και ίσως και επικίνδυνες παθολογικές καταστάσεις(προεκλαμψία, εκλαμψία). Θα πρέπει λοιπόν να ελαττωθεί η κατανάλωσή του(όχι περισσότερα από 4 γρ. το 24ωρο), εκτός από τις περιπτώσεις που υπάρχει συγκεκριμένη ένδειξη και σύμφωνα με τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού. Θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη, ότι συχνά περιέχονται μεγάλες ποσότητες αλατιού σε έτοιμες τροφές και συσκευασμένα τρόφιμα.
Λευκά άλευρα και τα προϊόντα τους και λευκό ρύζι
Είναι πολύ σημαντικό, η έγκυος να καταναλώνει δημητριακά, ζυμαρικά και ψωμί ολικής αλέσεως, καθώς και αναποφλοίωτο ρύζι. Εκτός του ότι είναι πιο πλούσια διατροφικά, λόγω του φλοιού που περιέχουν, είναι και πολύ πλούσια σε φυτικές ίνες. Οι φυτικές ίνες συμβάλλουν στην σωστότερη λειτουργία του εντέρου και την πρόληψη της δυσκοιλιότητας, μιας κατάστασης, που απαντάται συχνά στην περίοδο της εγκυμοσύνης.
Κόκκινα κρέατα κακής ποιότητος, με πολύ λίπος και εντόσθια
Το κρέας που πρέπει να καταναλώνει η έγκυος, για να καλύψει τις ανάγκες τις σε πρωτείνη, πρέπει να είναι πολύ καλής ποιότητος και όσο το δυνατόν άπαχο. Δεν είναι αναγκαίο επίσης να καταναλώνεται σε υπερβολικές ποσότητες, αφού πολύ καλές πηγές πρωτείνης είναι κι άλλες τροφές, όπως το γάλα και τα γαλακτοκομικά, το αυγό, το ψάρι, το κοτόπουλο, οι ξηροί καρποί, τα όσπρια.
Συσκευασμένα τρόφιμα, κονσέρβες και γενικά οτιδήποτε είναι φτιαγμένο για να αντέχει πολύ καιρό στα ράφια των σούπερ μάρκετ και στα περίπτερα.
Οι τροφές αυτές συνήθως, περιέχουν μεγάλες ποσότητες ζάχαρης και αλατιού, υδρογονωμένα λιπαρά, συντηρητικά, ενισχυτικά γεύσεως κ.α., που είναι ιδιαίτερα ανθυγιεινά, έως και επικίνδυνα για τη μητέρα αλλά και το έμβρυο.
Αλκοόλ, καφές, τσάι, τονωτικά
Επηρεάζουν το κυκλοφορικό καθώς και το νευρικό σύστημα και απογυμνώνουν τον οργανισμό από σημαντικά θρεπτικά στοιχεία. Ειδικά το αλκοόλ απαγορεύεται αυστηρά, αφού μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στο έμβρυο.
Τι πρέπει λοιπόν να καταναλώνει η έγκυος;
Άφθονες ωμές σαλάτες με μεγάλη ποικιλία λαχανικών, λαχανικά ατμού και ποικιλία φρούτων(κατά προτίμηση εποχής), σε καθημερινή βάση. Επίσης πολύ σημαντικά είναι τα λαχανικά που στην Ελλάδα τα μαγειρεύουμε σαν «λαδερά»(μελιτζάνες, φασολάκια, αρακά, μπάμιες κ.α.). Προσφέρουν πληθώρα πολύτιμων στοιχείων, βιταμινών, αντιοξειδωτικών και φυτικών ινών.
Όσπρια. Είναι πολύ καλή πηγή υδατανθράκων, πρωτείνης, βιταμινών, ιχνοστοιχείων, και ινών. Από τις πολυτιμότερες τροφές. Θα πρέπει να καταναλώνονται 2-3 φορές την εβδομάδα.
Δημητριακά, ψωμί, ζυμαρικά ολικής αλέσεως. Πλούσια πηγή υδατανθράκων, βιταμινών, ιχνοστοιχείων και φυτικών ινών. Επειδή οι περισσότερες επεξεργασμένες νιφάδες δημητριακών και muesli περιέχουν ζάχαρη, προτιμότερη είναι η κατανάλωση νιφάδων βρώμης(Quaker), στο πρωϊνό με το γάλα.
Αναποφλοίωτο ρύζι. Χαμηλότερος γλυκαιμικός δείκτης από το αποφλοιωμένο και πολύ καλή πηγή υδατανθράκων, βιταμινών του συμπλέγματος Β και ιχνοστοιχείων.
Αυγό. Άριστη πηγή πλήθους πολύτιμων συστατικών. Το ασπράδι είναι η καλύτερη πηγή πρωτείνης.
Γάλα βιολογικής γεωργίας και ζωντανό γιαούρτι. Καλό είναι να αποφεύγονται τα τυριά και ιδιαίτερα τα «κίτρινα». Περιέχουν χημικά, χρωστικές, αρκετά κορεσμένα λιπαρά, μεγάλες ποσότητες αλατιού και πολλές φορές και ζάχαρη.
Άπαχο κόκκινο κρέας καλής ποιότητος. Αποτελεί καλή πηγή πρωτεϊνών και σιδήρου.
Ψάρι. Προτιμότερη είναι η κατανάλωση μικρών ψαριών(σαρδέλα, γαύρος). Τα μεγάλα ψάρια περιέχουν συχνά βαρέα μέταλλα. Καλή πηγή πρωτείνης και πολύτιμων ακόρεστων λιπαρών οξέων.
Κοτόπουλο. Είναι σημαντικό να καταναλώνεται κοτόπουλο βιολογικής πτηνοτροφίας. Μπορεί να αντικατασταθεί εξ ολοκλήρου από το ψάρι.
Εξίσου σημαντικός με το είδος της τροφής που καταναλώνει ή εγκυμονούσα γυναίκα, είναι και ο τρόπος μαγειρέματος. Η τροφή δεν πρέπει να είναι μισομαγειρεμένη ούτε καμένη. Το λάδι πρέπει να προστίθεται μετά το τέλος του μαγειρέματος και θα πρέπει να αποφεύγεται το ψήσιμο των κρεάτων στα κάρβουνα καθώς και το τηγάνισμα. Γενικά τα πολύπλοκα φαγητά με σάλτσες, κρέμες γάλακτος, φυτικά και ζωϊκά λιπαρά αμφιβόλου προελεύσεως, πολλά μπαχαρικά κ.λ.π. είναι παχυντικά και επιβαρυντικά για τη γυναίκα και κατ’ επέκτασιν για το έμβρυο.
Σχολαστικά θα πρέπει να πλένονται τα φρούτα και τα λαχανικά που καταναλώνονται ωμά. Χρήσιμο είναι να παραμένουν για λίγα λεπτά σε διάλυμα νερού με ξύδι. Θα πρέπει επίσης να αποφεύγονται φρέσκα και μαλακά τυριά (camembert, brie, Roquefort) καθώς και μη ελεγμένα γαλακτοκομικά («από το χωριό», «από γνωστό» κ.τ.λ.). Τα αυγά θα πρέπει να είναι καλοβρασμένα. Θα πρέπει να αποφεύγονται ωμά ψάρια και θαλασσινά καθώς επίσης και προϊόντα από σπλάχνα και εντόσθια(πατέ).
Τέλος δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι απόψεις του παρελθόντος που απαιτούσαν από την έγκυο κατανάλωση τεραστίων ποσοτήτων τροφής, δεν ισχύουν πλέον. Μία γυναίκα που ξεκινά την εγκυμοσύνη της με φυσιολογικό Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI), δεν θα πρέπει να «πάρει» περισσότερα από 9-11 Kg.
Όλα τα παραπάνω είναι απλώς κατευθυντήριες οδηγίες και αφορούν μία φυσιολογική εγκυμοσύνη. Ο πλέον αρμόδιος να χειριστεί διαφοροποιήσεις λόγω παθολογικών καταστάσεων, είναι ο γυναικολόγος σε συνεργασία με τον κατά περίπτωσιν θεράποντα ιατρό.