Οι πολυκυστικές Ωοθήκες είναι φαινόμενο που ανακαλύπτεται πολύ συχνά στον γυναικείο πληθυσμό, επηρεάζοντας τον κύκλο της γυναίκας, την γονιμότητα αλλά και την εξέλιξη μίας εγκυμοσύνης. Η σχέση διογκόμενων, σκληροκυστικών ωοθηκών με αμηνόρροια, στείρωση και δασυτριχισμό στην γυναίκα περιγράφηκε για πρώτη φορά από τους Stein και Leventhal το 1935.
Ονομάστηκε μάλιστα τότε Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών. Από τότε όμως έχει διαπιστωθεί ότι πολυκυστικές ωοθήκες μπορεί να υπάρχουν και σε μια γυναίκα που δεν είναι δασύτριχη και η οποία έχει ένα φυσιολογικό εμμηνορυσιακό κύκλο. Από τις δύο ακραίες αυτές κλινικές οντότητες υπάρχει ένα μεγάλο εύρος που περιέχει τις περισσότερες περιπτώσεις.
Η διάγνωση των πολυκυστικών ωοθηκών είναι λοιπόν καλλίτερα να γίνεται με βάση την μορφολογία τους (υπερηχογράφημα) παρά από την κλινική εικόνα της γυναίκας που εξετάζεται. Με την βοήθεια των υπερήχων (ιδίως του διακολπικού) η διαπίστωση της πάθησης είναι σχετικά εύκολη υπόθεση. Οι ωοθήκες περιγράφονται σαν πολυκυστικές εάν υπάρχουν 10 ή περισσότερες κύστεις 2-8 mm σε διάμετρο, ευρισκόμενες γύρω από ένα παχύ ωοθηκικό στρώμα ή διασκορπισμένες σε μεγάλη ποσότητα στρώματος.
Είναι απαραίτητο να γίνει διαχωρισμός μεταξύ των πολυκυστικών ωοθηκών (ΡCO)και του «συνδρόμου» των πολυκυστικών ωοθηκών (ΡCOS). Ο πρώτος όρος περιγράφεται μια μορφολογική εμφάνιση της ωοθήκης ενώ ο δεύτερος συνδέει τις πολυκυστικές ωοθήκες με διαταραχές περιόδου (συνήθως αραιό- και ολιγομηνόρροια), επιπλοκές αυξημένων ανδρογόνων στο σώμα της γυναίκας (Ακμή, δασυτριχισμό) και τέλος Παχυσαρκία.
Το σύνδρομο συνδέεται επίσης με ενδοκρινικές ανωμαλίες και ιδιαίτερα με αυξημένες ποσότητες ορμονών της υπόφυσης από την συνεχή παρουσία των οιστρογόνων και όχι σε αδένωμα της υπόφυσης. Επειδή όμως όπως προανέφερα σε πολλές περιπτώσεις η γυναίκα δεν παρουσιάζει κανένα πρόβλημα οπότε και οι ορμονικές εξετάσεις θα είναι φυσιολογικές μόνον ο υπερηχογραφικός έλεγχος των έσω γεννητικών οργάνων θα βάλει την διάγνωση.
Η αιτιολογία της πάθησης δεν έχει ακόμα ξεκαθαριστεί μια και πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι 1. οφείλεται σε πρωτοπαθή βλάβη των ωοθηκών που μπορεί μάλιστα να είναι και κληρονομική, 2. άλλοι πιστεύουν ότι οφείλεται σε μία δυσλειτουργία του υποθάλαμο-υποφυσιακού άξονα με δευτεροπαθείς αλλαγές στην ωοθήκη ενώ τέλος 3. άλλοι υποθέτουν ότι οφείλεται σε μια αρχική διαταραχή στην παραγωγή των ανδρογόνων από τα επινεφρίδια.
Όποια όμως και αν είναι η αρχή της κατάστασης αυτής είναι σαφές ότι μόλις αρχίσει η ωοθήκη να μην κάνει ωορρηξία (ανωορρωκτικοί κύκλοι) έχουμε την δημιουργία ενός ορμονικού φαύλου κύκλου που επιβαρύνει συνεχώς την κατάσταση.
Συχνότητα
Το φαινόμενο των πολυκυστικών ωοθηκών είναι δυστυχώς πολύ συχνό στον γυναικείο πληθυσμό σε ποσοστό που φτάνουν το 22% ενώ σε ασθενείς που παραπονούνται για ολιγομηνόρροια και αραιομηνόρροια έχουμε 87% και αμηνόρροια 25%.
Η Ανωορρηξία είναι ο κύριος λόγος υπογονιμότητας (στείρωσης) στις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Τα τελευταία χρόνια έρχεται να προστεθεί και η απόδειξη ότι η υπερέκκριση της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) έχει πολύ άσχημη επίδραση στην γονιμότητα αλλά και στην έκβαση μιας γονιμοποίησης επηρεάζοντας την σωστή ωρίμανση του ωαρίου (Αυξημένη συχνότητα αποβολών).
Δύο λοιπόν είναι κυρίως οι λόγοι για τους οποίους η γυναίκα θα επισκεφτεί τον Γυναικολόγο.
Α. Στις περιπτώσεις διαταραχών του κύκλου, ακμής , παχυσαρκίας όπου θα διαπιστωθεί η πάθηση και
Β. Όταν ελέγχεται για Στείρωση:
Την πρώτη περίπτωση θα την αναλύσω διεξοδικά σε κάποιο από τα επόμενα άρθρα μου, επιχειρώντας σήμερα να σκιαγραφήσω το πρόβλημα της στείρωσης σε σχέση με το ΡCO, τις συμβουλές που πρέπει να δώσει ο γιατρός στην ενδιαφερόμενη πρίν την σύληψη (Prenconception Conusseling), τα προβλήματα στην εγκυμοσύνη και τέλος τις μεθόδους αντιμετώπισης.
Πρέπει να επισημάνω ότι υπάρχουν πολλές γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες που κάνουν τακτικά ωορρηξία ή σχεδόν τακτικά και μένουν έγκυες χωρίς κανένα πρόβλημα, ενώ υπάρχουν άλλες τόσες που θα πρέπει να τους προκαλέσουμε ωορρηξία. Η ενημέρωση για την πάθηση, τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται, οι πιθανές επιπλοκές όπως π.χ. η υπερδιέγερση των ωοθηκών (ΟΗSS) πιστεύω ότι είναι απαραίτητη πριν την έναρξη της θεραπείας.
Υπάρχουν επιπρόσθετα προβλήματα που μπορεί να εμφανιστούν σε μία κύηση, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να μειώσουμε τον κίνδυνο με την λήψη κάποιων μέτρων όπως π.χ. την μείωση του σωματικού βάρους της γυναίκας και πριν ακόμα αρχίσουμε την πρόκληση ωορρηξίας. Θα πρέπει να γνωρίζει ότι το πρόβλημα της δεν είναι μόνον ορμονικό αλλά και μεταβολικό. Μπορεί λοιπόν να παρουσιαστεί υπερανδρογοναιμία και αντοχή στην Ινσουλίνη με αποτέλεσμα την εμφάνιση δασυτριχισμού στην εγκυμοσύνη όπως επίσης υπέρταση, προεκλαμψία και Διαβήτης κυήσεως ενώ η πιθανότητα αποβολών είναι αυξημένη.
Σε τέτοιες περιπτώσεις έχουν καθιερωθεί από τους Μαιευτήρες ειδικές εξετάσεις όπως πχ. Καμπύλη ανοχής γλυκόζης, Λεύκωμα ούρων 24ωρου, καρδιοτοκογράφημα ηρεμίας, Dopler ομφαλικών αγγείων κλπ.
Θα πρέπει επίσης να γνωρίζει ότι η παχυσαρκία αυξάνει την πιθανότητα Ουρολοιμώξεων ,Δυστοκίας, αιμορραγιών μετά τον τοκετό, θρομβοεμβολών κλπ. Ενώ η περιγεννητική θνησιμότητα του εμβρύου είναι διπλάσια από ότι στον γενικό πληθυσμό. Πρόσφατες έρευνες αναφέρουν ότι οι γυναίκες με ΡCO, σε μεγαλύτερη ηλικία έχουν περισσότερες πιθανότητες για Υπέρταση, Σακχαρώδη Διαβήτη και καρδιοπάθειας επειδή η αντοχή στην ινσουλίνη που παρατηρείται, συνδέεται με μείωση της καρδιοπροστατευτικής ΗDL2 (καλό κλάσμα χοληστερίνης) ενώ αυξάνεται και η πιθανότητα κακοηθειών στο σώμα της μήτρας (ενδομητρίου).
Πρόκληση Ωορρηξίας
Η πρόκληση Ωορρηξίας γίνεται συνήθως με ουσίες που χορηγούνται από το στόμα αλλά και ενέσιμες. Εδώ τα ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε με τις ΡCO είναι η υπερευαισθησία που δείχνουν οι ωοθήκες με συνέπεια την υπερδιέγερση που είναι κατάσταση αρκετά επικίνδυνη για την υγεία της γυναίκας, την πολλαπλή εγκυμοσύνη (σπανίως) και την αυξημένη πιθανότητα αποβολών. Υπάρχει και ένας μικρός αριθμός ασθενών των οποίων οι ωοθήκες δεν ανταποκρίνονται σε αυτό το είδος της θεραπείας όποτε χρειάζεται ίσως την χορήγηση αυξητικής ορμόνης (GH). Τελειώνοντας θα ήθελα να συμπληρώσω ότι η παραδοσιακή χειρουργική αντιμετώπιση με την σφηνοειδή εκτομή των ωοθηκών εχει εγκαταλειφθεί λόγω του κινδύνου ανάπτυξης ενδοκοιλιακών συμφύσεων.
Τελευταία η μερική καταστροφή των Ωοθηκών Λαπαροσκοπικά βοηθά στην ωορρηξία αλλά και στην πτώση των επιπέδων της LH γεγονός που βοηθάει στην μείωση της συχνότητας των αποβολών. Σε σύγκριση με την φαρμακευτική αντιμετώπιση η Λαπαροσκόπηκη διαθερμία υπερέχει γιατί αρκεί να γίνει μια φορά, αλλά δυστυχώς η ευεργετική δράση της δεν φαίνεται να ξεπερνάει τους 6 μήνες, οπότε είναι καλλίτερα να αποτελεί την τελευταία λύση.