Τα βήματα μιας εγκυμοσύνης

«Γονιμοποίηση» ένα θαύμα με απλά λόγια

Η γέννηση ενός παιδιού είναι το αποτέλεσμα της ένωσης ενός ωαρίου και ενός σπερματοζωαρίου στο σώμα της γυναίκας και θεωρήται ένα θαύμα της φύσης που επαναλαμβάνεται συνεχώς. Πολλές αναγνώστριες ζητούν να μάθουν περισσότερες λεπτομέρειες για την φυσιολογική αυτή λειτουργία που καταλήγει μετά από 9 μήνες στη γέννηση του δικού της παιδιού.

Απαραίτητη προϋπόθεση της «Σύλληψης» είναι η ύπαρξη ενός ωαρίου που προέρχεται από την ωοθήκη της γυναίκας, ενός σπερματοζωαρίου από τα εκατομμύρια που απελευθερώνει στον κόλπο της γυναίκας σε κάθε εκσπερμάτωση ο άνδρας ενώ χρειάζονται ένας τέλειος ορμονικός άξονας και φυσιολογικά γεννητικά όργανα στη γυναίκα. Ο οργανισμός της γυναίκας από την στιγμή που θα έλθει για πρώτη φορά η περίοδος (ήβη) μέχρι τη στιγμή που θα σταματήσει (εμμηνόπαυση) υφίσταται συνεχείς κυκλικές αλλαγές.

Αυτές οι κυκλικές αλλαγές περιλαμβάνουν όλα σχεδόν τα όργανα του σώματος, αλλά περισσότερο και άλλα λιγότερο, ενώ την μεγαλύτερη αλλαγή παρατηρούμε στα όργανα που έχουν άμεση σχέση με την αναπαραγωγή όπως η μήτρα με το ενδομήτριο της, ο τράχηλος της μήτρας, οι σάλπιγγες, οι ωοθήκες, οι μαστοί κ.λ.π. Αυτή κυκλικότητα είναι αποτέλεσμα ενός ευαίσθητου ορμονικού συστήματος που δέχεται εντολές από τον εγκέφαλο της γυναίκας (φλοιό του εγκεφάλου) και αποτελείται κυρίως από τον υποθάλαμο, την υπόφυση και τις ωοθήκες.

Βέβαια ακόμα επηρεάζονται από τον θυρεοειδή αδένα, τα επινεφρίδια κ.λ.π. Καταλαβαίνετε λοιπόν πόσο ευαίσθητη μπορεί να είναι αυτή η λεπτή ορμονική ισορροπία που αλλάζει κάθε στιγμή, με ένα πλήθος ορμονών που κυκλοφορούν στο αίμα της (οιστρογόνα, προγεστερόνη, ωοθυλακιοτροπο ,Ωχρινοτρόπο) και που επηρεάζονται από άλλες ορμόνες (θυροξίνη, προλακτινη, Ανδρογόνα, κ.λ.π).

Σαν παρένθεση αναφέρω ότι σε κάθε έλεγχο για διαταραχές της Εμμήνου ρύσεως ή για έλεγχο ανωορρηκτικών κύκλων καιστείρωσης εξετάζουμε και την περίπτωση παθήσεων του θυρεοειδούς, της υπόφυσης, των επινεφριδίων κ.λ.π. Όσον αφορά τις αλλαγές των γεννητικών οργάνων, αυτές γίνονται για να υποδεχθούν και να θρέψουν στο φιλόξενο περιβάλλον της μήτρας, το κύημα.

H εσωτερική στιβάδα της μήτρας (ενδομήτριο) αμέσως μετά την περίοδο, αυξάνει σε πάχος σιγά-σιγά γεμίζοντας με συστατικά πλούσια σε θρεπτική αξία. Ο τράχηλος της μήτρας ανοίγει τις γόνιμες ημέρες, αλλάζει τις ιδιότητες της τραχηλικής βλέννας ώστε να περάσουν και να βρουν καταφύγιο τα σπερματοζωάρια.

Στην μία από τις δύο ωοθήκες, ωριμάζουν μερικά ωοθηλάκια από τα οποία θα επικρατήσει το πιο ώριμο και το οποίο θα απελευθερωθεί προς την σύστοιχη σάλπιγγα (ωορρηξία) στο μέσο περίπου ενός φυσιολογικού κύκλου. Παρόλο ότι σήμερα γνωρίζουμε πολλά πράγματα για το φαινόμενο της ωορρηξίας, εν τούτοις καθημερινά ανακαλύπτονται όλο και περισσότερες λεπτομέρειες για να πλουτήσουν τις γνώσεις μας.

Το ωάριο προσλαμβάνεται από την σάλπιγγα και αρχίζει ένα ταξίδι προς την κοιλότητα της μήτρας που θα διαρκέσει 3-4 ημέρες. Σε κάποιο σημείο (Συνήθως στην λύκηθο) θα συναντήσει τα σπερματοζωάρια. Ένα από αυτά θα διαπεράσει την διαφανή ζώνη και την κυτταρική μεμβράνη και θα ενώσει το γενετικό του υλικό με το γενετικό υλικό του ωαρίου. Έχει συντελεστεί η γονιμοποίηση του ωαρίου που λέγεται πλέον «ζυγώτης» μια και αποτελεί την ένωση του αρσενικού και θηλυκού γεννητικού κυττάρου.

Αμέσως αρχίζει η διαίρεση του γονιμοποιημένου ωαρίου στα βλαστομερίδια, τα δύο κύτταρα θα γίνουν τέσσερα, τα τέσσερα θα γίνουν οκτώ μέχρι να μοιάζει σαν μούρο οπότε έχουμε το στάδιο (Μorula).

Το κύημα θα εισέλθει στη μήτρα την 4η ημέρα από την ωορρηξία και 2-3 ημέρες μετά θα εμφυτευθεί στο τοίχωμα της μήτρας, όπου θα πάρει την τελική θέση του. Ο πλακούντας και οι εμβρυϊκοί υμένες θα δημιουργηθούν από ένα μέρος του, ενώ από το υπόλοιπο τμήμα θα δημιουργηθεί το έμβρυο.

Σε περίπτωση που στις σάλπιγγες έχει δημιουργηθεί κάποιο εμπόδιο από συμφύσεις σαν συνέπεια παλαιών φλεγμονών ή ενδομητρίωσης (όχι καλή διαβατότητα) υπάρχει ο κίνδυνος το κύημα να μη καταφέρει να περάσει στη μητρική κοιλότητα, να αναπτυχθεί στη σάλπιγγα με αποτέλεσμα να έχουμε εξωμήτριο κύηση.

Επίσης αν στο σημείο που πρόκειται να εμφυτευθεί το κύημα υπάρχει ουλώδης ιστός από προηγούμενη εγχείρηση στη μήτρα ή υπάρχει κάποιο ινομύωμα τότε το κύημα δεν εμφυτεύεται σωστά και κινδυνεύει να αποβληθεί (Αυτόματη Έκτρωση). Από τα παραπάνω μπορούμε να καταλάβουμε γιατί η ανατομική ακεραιότητα των γεννητικών οργάνων της γυναίκας έχει μεγάλη σημασία για την ολοκλήρωση της γονιμοποίησης και της σωστής εμφύτευσης.

Στις επόμενες εβδομάδες δημιουργούνται και αρχίζουν να λειτουργούν όλα τα όργανα του εμβρύου (στάδιο της οργανογένεσης). Αποτελεί την πιο ευαίσθητη περίοδο της ζωής του εμβρύου γιατί επηρεάζεται εύκολα από εξωγενείς παράγοντες (φάρμακα, φλεγμονές, ακτινοβολία, περιβάλλον κ.λ.π) με σοβαρές συνέπειες στην ομαλή εξέλιξη του.

Τι συμβαίνει στην Γονιμοποίηση

Η γέννηση ενός παιδιού είναι το τελικό αποτέλεσμα της ένωσης ενός ωαρίου και ενός σπερματοζωαρίου στο σώμα της γυναίκας. Ο γυναικείος οργανισμός υφιστάται συνεχείς κυκλικές αλλαγές από τη στιγμή που θα έλθει για πρώτη φορά η περίοδος μέχρι τη στιγμή που θα σταματήσει (εμμηνόπαυση).

Την μεγαλύτερη αλλαγή παρατηρούμε στα όργανα που έχουν άμεση σχέση με την αναπαραγωγή όπως οι ωοθήκες, ο τράχηλος της μήτρας, το ενδομήτριο, οι μαστοί κ.λ.π. Στη μέση ενός φυσιολογικού κύκλου ή πιο σωστά 14 ημέρες πριν από το τέλος του κύκλου αυτού, έχουμε την απελευθέρωση ενός ωαρίου από την ωοθήκη(ωορρηξία).

Για να γίνει αυτή η ωορρηξία χρειάζεται χρειάζεται η σωστή συνεργασία πολλών ορμονικών κέντρων όπως ο φλοιός του εγκεφάλου, ο υποθάλαμος, η υπόφυση, οι ωοθήκες με το ωοθηλάκιο κλπ.

Εύκολα καταλαβαίνουμε πόσο αυαίσθητη μπορεί να είναι αυτή η λεπτή ορμονική ισορροπία που αλλάζει κάθε στιγμή και επηρεάζεται και από άλλες ορμόνες (θυροξίνη, προλακτίνη, Ανδρογόνα κλπ.). Οι υπόλοιπες αλλαγές έχουν σα σκοπό, την υποδοχή και την φιλοξενία του κυήματος ώστε να εμφυτευθεί στη μήτρα και να αρχίσει η ανάπτυξη του.

Ήδη από το τέλος της περιόδου με την επίδραση των οιστρογονων αρχίζει η ανάπτυξη του ενδομητρίου (εσωτερική στιβάδα της μήτρας), το οποίο αυξάνει σε πάχος ενώ εμφανίζονται διάφοροι αδένες που αυξάνουν και αυτοί σε μήκος. Αμέσως μετά την ωορρηξία, έχουμε την παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων προγεστερόνης από το ωχρό σωμάτιο της ωοθήκης, η οποία με τη σειρά της προκαλεί την παραγωγή γλυκογόνου (ένα είδος υδαταθράκων) από τους αδένες που προανέφερα. Το ενδομήτριο αυτό (αναπαραγωγικό) είναι κατάλληλο για την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου.

Με την σεξουαλική επαφή και την εκσπερμάτωση, έχουμε την απελευθέρωση του σπέρματος στον οπίσθιο κολπικό θόλο. Τα σπερματοζωάρια μέσω του τραχηλικού στομίου εισέρχονται στην ενδομητρική κοιλότητα και στην συνέχεια περνούν στις σάλπιγγες όπου θα συναντήσουν το επερχόμενο ωάριο.
Ένα σπερματοζωάριο θα διαπεράσει το τοίχωμα (Ζοna pelucida) και θα ενώσει το γενετικό του υλικό (DNA) με το γενετικό υλικό του ωαρίου. Έχει συντελεστεί η γονιμοποίηση του ωαρίου που λέγεται πλέον «ζυγώτης», ενώ αρχίζει αμέσως η διαίρεση του, στα Βλαστομερίδια, μέχρις ότου να μοιάζει σαν μούρο, οπότε έχουμε το στάδιο του μοριδίου (Μοrula).

Ακολουθεί ένα ταξίδι 3-4 ημερών προς την κοιλοτητα της μήτρας όπου θα πάρει την τελική θέση του (εμφύτευση) διαπερνώντας το ενδομήτριο (φθαρτό). Ο πλακούντας και οι εμβρυϊκοί υμένες θα δημιουργηθούν από ένα μέρος του, ενώ από το υπόλοιπο τμήμα θα δημιουργηθεί το έμβρυο.

Ο έλεγχος προς την σύλληψη

Σήμερα ο έλεγχος των μελλοντικών γονιών θεωρείται απαραίτητος γιατί αντιμετωπίζονται πολλές καταστάσεις που θα έβαζαν σε κίνδυνο την ομαλή εξέλιξη μιας εγκυμοσύνης. Ο προγεννητικός έλεγχος που πραγματοποιήται και στους δυό συζύγους μπορεί να ανακαλύψει πολλές παθήσεις που θέλουν ειδική αντιμετώπιση, πριν ακόμα την πραγματοποίηση της σύλληψης.

Είναι γεγονός ότι πολλές καταστάσεις, ενώ πριν από μια εγκυμοσύνη αντιμετωπίζονται και θεραπεύονται σχετικά εύκολα, όταν έχουμε την δημιουργία ενός νέου οργανισμού, μας προβληματίζουν αφάνταστα μια και η θεραπευτική αγωγή μπορεί να προκαλέσει, αυτή η ίδια, κάποια βλάβη στο έμβρυο.

Ο προγεννητικός έλεγχος περιλαμβάνει μία σειρά εξετάσεων που σκόπιμο είναι να αναφέρουμε και να εξηγήσουμε την χρησιμότητα τους. Η γενική αίματος πιθανά να αποκαλύψει κάποια αναιμία της γυναίκας ή άλλη πάθηση του αίματος που θα ήταν καλλίτερα να αντιμετωπιστεί πριν τη σύλληψη. Η εξέταση του Σακχάρου αίματος, δείχνει αν υπάρχει Σακχαρώδης Διαβήτης ή προδιάθεση για Σ. Διαβήτη στην κύηση.

Σε περίπτωση που η γυναίκα πάσχει από την πάθηση αυτή θα πρέπει να ρυθμιστεί σωστά πριν την σύλληψη. ‘οπως θα εξηγήσω σε ειδικό άρθρο για το θέμα αυτό, έχει σημασία η σωστή αντιμετώπιση της νόσου μια και εμφανίζεται αυξημένη συχνότητα επιπλοκών στην εγκυμοσύνη όπως συγγενής ανωμαλία του εμβρύου, Προεκλαμψία, υδράμνιο, μεγάλο η μικρο σε βάρος παιδί κ.λ.π. Η ηλεκτροφόρηση της Αιμοσφαιρίνης και το test Δρεπανώσεως θα δείξει αν κάποιος από το ζευγάρι ή και οι δύο έχουν το στίγμα της Β΄μεσογειακής αναιμίας ή το στίγμα της Δρεπανοκυτταρικής. Ελεγχεται η λειτουργια του θυρεοειδους αδενος.

Επίσης ελέγχεται η γυναίκα αν έχει Ανοσία ή αν πάσχει από διάφορες αρρώστιες όπως η Ερυθρά ή αν έχει προσβληθεί από Τοξόπλασμα, Λιστέρια, Κυτταρομεγαλοιος Ερπης γεννητικων οργανων κ.λ.π). Σε περίπτωση που δεν έχει ανοσία στην ερυθρά, είναι προτιμώτερο να εμβολιαστεί πριν την επίτευξη εγκυμοσύνης και να περιμενει για 3 μηνες. Ο έλεγχος συνεχίζεται για την διαπίστωση διαφόρων παθήσεων όπως της Συφιλης, Ηπατίτηδας Β και C, HIV ενώ εξετάζονται και τα κολπικά υγρά για την δια πίστωση κολπίτιδων (Μύκητες, τριχομονάδες) και τραχηλίτιδων (Χλαμύδια-Μυκόπλασμα).

Η θεραπευτική αντιμετώπιση είναι πιο εύκολη όπως προανέφερα, όταν δεν υπάρχει εγκυμοσύνη, με πιο ισχυρά και ειδικά φάρμακα ενώ μετά την σύλληψη τα πράγματα είναι πιο δύσκολα. Το test Παπανικολάου είναι απαραίτητη εξέταση σε αυτή την φάση και μαζί με την Γυναικολογική εξέταση, συμπληρώνει τον έλεγχο των γεννητικών οργάνων της γυναίκας. Η ομάδα αίματος και το Rhesus ολοκληρώνουν τον προγεννητικό έλεγχο.

Σε Rh αρνητικές γυναίκες χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ολοκληρώνοντας το άρθρο αυτό θα ήθελα να επισημάνω ότι δεν πρέπει να ξεφύγουν της προσοχής του Γιατρού παθήσεις όπως οι καρδιοπάθειες, η Υπέρταση, οι Νεφροπάθειες, οι βαριές λοιμώξεις κ.λ.π γιατί οι παθήσεις αυτές πιθανά να βάζουν σε κίνδυνο την κύηση ή ακόμα η εγκυμοσύνη να επιβαρύνει την υγεία της εγκύου που πάσχει. Σε αυτές τις καταστάσεις η συνεργασία και άλλων ειδικών (όπως καρδιολόγοι, διαβητολόγου πνευμονιολόγου κ.λ.π) είναι απαραίτητη.